ochrona karna

Wybiórcze spłacanie wierzytelności

w trudnych ekonomicznie czasach może narazić członków zarządu na odpowiedzialność karną

W obecnych, niestabilnych czasach panującej pandemii i spowodowanego nią narastającego międzynarodowego kryzysu gospodarczego, przedsiębiorcy stanęli przed ogromnym wyzwaniem w postaci uniknięcia niewypłacalności przedsiębiorstwa w stosunku do jego wierzycieli.

Zarząd spółki, na którego barkach spoczywa odpowiedzialność za przedsiębiorstwo, jest zobligowany podejmować czynności mające zapewnić stabilność finansową spółce, a jednocześnie jest zobowiązany do działania w granicach wyznaczonych przez obowiązujące prawo.

Niestety, często na skutek różnych – czasem obiektywnych – zdarzeń i okoliczności przedsiębiorstwo staje na krawędzi niewypłacalności. Zarząd spółki musi wówczas w odpowiednim momencie zareagować. Brak właściwego postępowania w odpowiednim czasie nierzadko może wplątać członków zarządu w kłopoty nie tylko na gruncie odpowiedzialności cywilnej, ale i karnej. Podjęcie niewłaściwych decyzji może skutkować także odpowiedzialnością z ich majątku osobistego.

Bywa, iż zarząd spółki, w natłoku różnych spraw i obowiązków, znajdzie się w sytuacji, kiedy trudnym, a wręcz wydaje się niemożliwym jest faktyczne spłacenie – zarówno istniejących, jak i przyszłych - zobowiązań.

Właśnie wtedy członkowie zarządu mogą ulec pokusie by poszukiwać formy spłaty zobowiązań w sposób, który formalnie pozwoli, jak im się wydaję – w granicach obowiązującego prawa – uniknąć konieczności spłaty zobowiązań z ich majątków osobistych.

Nic bardziej mylnego. Ustawodawca, mając na celu zapobiegnięcie pokrzywdzenia wierzycieli, wprowadził szereg regulacji w postaci m.in. przepisów karnych przewidujących szeroko rozumianą ich ochronę. Mowa tu o regulacjach zawartych w rozdziale XXXVI Kodeksu Karnego.

Szczególną role pełni w tym zakresie art. 302 § 1 kk. Zgodnie z jego regulacją: Kto, w razie grożącej mu niewypłacalności lub upadłości, nie mogąc zaspokoić wszystkich wierzycieli, spłaca lub zabezpiecza tylko niektórych, czym działa na szkodę pozostałych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Przepisy art. 302 kk chronią zatem zasady uczciwego obrotu (prawidłowość, pewność obrotu), mając na względzie nie tylko ochronę indywidualnych interesów wierzycieli, ale również interesu społecznego.

Warto wspomnieć, iż przestępstwo przewidziane w art. 302 § 1 kk. ma charakter umyślny, które można popełnić zarówno z zamiarem bezpośrednim tj. sprawca chciał pokrzywdzić niektórych wierzycieli poprzez wybiórczą spłatę, jak i ewentualnym, czyli dłużnik zdaje sobie sprawę z faktu, iż spłacając tylko niektórych wierzycieli, zagraża interesom pozostałych i choć nie chce działać na ich szkodę, mimo wszystko godzi się z taką możliwością.

W sytuacji, w której dłużnik nie może zaspokoić wszystkich swoich wierzycieli, spłacić wszystkich ciążących na nim zobowiązań – zasady uczciwego obrotu nakazują w miarę możliwości równomierne zaspokojenie ogółu wierzycieli z całego majątku dłużnika; tak aby straty rozłożyły się jednakowym ciężarem na wszystkich.

Analogiczne zdanie wyraził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 listopada 2015 r.,sygn. Akt II K 216/15, OSNKW 2016/2/13, stwierdzając Znamiona czynu zabronionego określonego w art. 302 § 1 k.k. wyczerpuje także ten, kto w razie grożącej mu niewypłacalności lub upadłości, nie mogąc zaspokoić wszystkich wierzycieli, realizuje opisane w tym przepisie zachowania, czym działa na szkodę chociażby jednego wierzyciela.

Za zasadnością rozwiązania przedstawionego powyżej przemawia także okoliczność, iż jak dowodzi praktyka, przyjęcie w pełni transparentnej formy dokonania restrukturyzacji finansowej spółki poprzez próbę polubownego i zarazem proporcjonalnego, a także jednakowego wobec wszystkich wierzycieli sposobu spłaty, zwykle spotyka się z końcową aprobatą wierzycieli gotowych w takim przypadku na współpracę z dłużnikiem i ograniczenie swoich roszczeń.

Marcin Migdał

JUNIOR ASSOCIATE

Jeżeli możemy pomóc w tym temacie prosimy o kontakt kancelaria@staniekandpartners.com